Diễn Đàn Thế Kỷ xin
trân trọng gửi lời chúc tốt đẹp nhất cho dịp mừng sinh nhật 100 tuổi của nhà
văn Doãn Quốc Sỹ và chúc ông luôn luôn khỏe mạnh an bình vững chãi từng bước trên
con đường ông đi mỗi ngày trước mặt.
Tiểu Sử: (Theo trang
nhà của DQS)
Doãn Quốc
Sỹ lấy tên thật làm bút hiệu. Ông sinh ngày 17/02/1923 (nhằm ngày Mùng Hai Tết
Quí Hợi) tại xã Hạ Yên Quyết, Hà Đông, ngoại thành Hà Nội.
Thuở còn
là thanh niên, ông từng tham gia Việt Minh kháng chiến chống Pháp. Sau đó, khi
phong trào này để lộ bộ mặt cộng sản, ông đã rời bỏ kháng chiến. Vào năm 1946,
ông lập gia đình với bà Hồ Thị Thảo, là ái nữ của nhà thơ trào phúng Tú Mỡ, Hồ
Trọng Hiếu.
Năm 1954,
khi hiệp ước Geneva chia đôi đất nước, ông theo làn sóng di cư đem vợ con vào
miền Nam sinh sống.
Doãn Quốc
Sỹ có hai sự nghiệp song song, một của nhà văn và một của nhà giáo. Ông vẫn thường
nói rằng: “nhà giáo là nghề, nhà văn là nghiệp”. Trong cương vị nhà giáo, ông
đã dạy tại các trường: Trung Học Công Lập Nguyễn Khuyến (Nam Định 1951-1952),
Chu Văn An (Hà Nội), Hồ Ngọc Cẩn (Sài Gòn 1961-1962), Trường Quốc Gia Sư Phạm
Sài Gòn, Đại Học Văn Khoa Sài Gòn, Đại Học Vạn Hạnh Sài Gòn. Ông cũng từng là
hiệu trưởng trường Trung Học Công Lập Hà Tiên (1960-1961) và từng đi tu nghiệp
về sư phạm tại Hoa Kỳ (1966-1968).
Vào năm
1956, với cương vị nhà văn, ông đồng sáng lập nhà xuất bản Sáng Tạo, và tạp chí
văn nghệ cùng tên với Mai Thảo, Nguyễn Sỹ Tế, Thanh Tâm Tuyền, Trần Thanh Hiệp,
Duy Thanh và Ngọc Dũng. Ông vẫn ưu ái gọi nhóm văn nghệ của mình là “Thất
Tinh”. Ông cũng có những bài viết được đăng trên các tạp chí văn nghệ như Sáng
Tạo, Văn Nghệ, Bách Khoa, Văn Học, Nghệ Thuật …
Gần một
năm sau ngày miền Nam thất thủ (30/04/1975), hầu hết các nhà văn miền Nam bị bắt
đi học tập cải tạo. Doãn Quốc Sỹ cùng các văn nghệ sĩ như Trần Dạ Từ, Thanh
Thương Hoàng, Sơn Điền Nguyễn Viết Khánh, Nguyễn Sỹ Tế, Chóe… bị giam tại trại
Gia Trung, cách thành phố Pleiku 25 cây số, Đến năm 1980, ông được trả tự do nhờ
sự can thiệp của nhiều tổ chức quốc tế. Trong thời gian chờ đợi được con gái là
Doãn thị Ngọc Thanh bảo lãnh đi Úc, ông tiếp tục viết thêm nhiều tác phẩm nữa,
trong đó có quyển Đi, được ký với bút hiệu Hồ Khanh. Ông đã gửi tác phẩm này
sang Pháp để xuất bản tại hải ngoại. Cũng vì lý do này, ông đã bị bắt lần thứ
hai vào tháng 5 năm 1984, chỉ vài tháng trước ngày đi Úc. Cùng bị giam với ông
trong đợt này có ca sĩ Duy Trác, nhà báo Dương Hùng Cường, hai nhà văn Hoàng Hải
Thủy và Lý Thụy Ý… Ông bị kết án mười năm tù và mãn hạn tù lần thứ hai vào
tháng 11 năm 1991.
Năm 1995,
ông được con trai là Doãn Quốc Thái bảo lãnh để di dân sang Houston, Hoa Kỳ.
Ông hiện sống tại Quận Cam, California.
Sau đây là bài của Trần
Mộng Tú viết về một trong những tác phẩm nổi tiếng của Doãn Quốc Sỹ
Chiếc Chiếu Hoa Cạp
Điều và Tôi
Mừng sinh nhật nhà
văn Doãn Quốc Sỹ 100 tuổi
Tuổi thơ của tôi được
may mắn lớn lên trong thế giới Thơ của Thi Sĩ Trần Trung Phương, là chú ruột
tôi, một thi sĩ của nhi đồng cho học trò tiểu học. Những câu Thơ thật trong và
thật hiền.
Khi tôi lên 9 lên 10
tôi đã cả ngày nghêu ngao:
Mặt trời như
quả cà chua
Chiều nay rụng
xuống mái chùa làng ta
Ô hay! em thấy
chiều qua
Mặt trời say
rượu ngọn đa đầu đình.
Hoặc
Me ơi cái hộp
sữa bò
Để trong bát
chiết yêu to nước tràn
Thế mà đàn kiến
khôn ngoan
Bắc cầu sợi
tóc bò sang Me kìa.
Khi qua tuổi lên mười,
bước vào trung học. Xen kẽ với những sách dịch từ những tác phẩm ngoại ngữ nổi
tiếng như Chiến Tranh và Hòa Bình, Đỉnh Gió Hú, Giã Từ Vũ Khí, Anh Em Nhà Karamazov
v.v. Những tác phẩm của nhà văn Doãn Quốc Sỹ là những cuốn sách luôn luôn cha mẹ
tôi tìm thấy trên giường, trên ghế, trên kệ, trên bàn ăn, trên bàn học của tôi
và đôi khi trong bếp. Những tác phẩm này đã đóng vai trò phụ thân thứ hai
trong đời sống trưởng thành của tôi. Những trang sách văn chương trong sáng,
trung hậu đã dạy tôi những điều nhân nghĩa, ngay thẳng và đạo làm người.Tôi chắc
chắn là những ai đã từng đọc Doãn Quốc Sỹ cũng được hưởng cái tinh thần đạo đức
trong từng câu văn của tác giả.Tôi không may mắn là học trò trực tiếp của Thầy
Sỹ, nhưng tôi là học trò trong mỗi tác phẩm của nhà văn Doãn Quốc Sỹ.
Một đoạn văn ngắn
trong Chiếc Chiếu Hoa Cạp Điều dưới dây đã in sau vào tâm hồn tôi qua mấy
mươi năm.
Quân Pháp sau
khi từ chợ Me vượt qua sông Đáy tiến sâu vào huyện Lập Thạch đốt phá một ngày rồi
rút lui về tỉnh. Cánh quân tiến sang tả ngạn sông Hồng đốt phá bến đò Rau cũng
rút về vị trí cũ bên hữu ngạn. Dân chúng chạy loạn lục tục đâu trở về đấy ngay
để còn kịp sửa soạn Tết. Làng Lũng Thượng trở lại yên tĩnh. Trưa hôm đó mẹ tôi
ra phía bụi tre đầu nhà thấy cong queo dưới hầm trú ẩn một chiếc chiếu hoa cạp
điều.
Đúng là chiếc chiếu của một gia đình chạy loạn
nào khi về mừng quá bỏ quên. Mẹ tôi nói: “Thôi thế cũng là giời thương mà cho
nhà mình!”
Đã lâu lắm, đêm đó tôi mới được thấy thằng em
út tôi có chiếc chiếu đắp kín chân không trông thấy đôi bít tất buộc túm chỗ
rách. Sáng ra, mẹ tôi cẩn thận gấp chiếu rồi vắt lên chiếc dây thừng căng cao
ngang mái nhà. Thế là từ đấy đêm đêm nghe tiếng gió rít và những hạt mưa táp
vào đầu hồi tôi cũng yên chí cho các em đã tạm đủ chiếu nằm, chiếu đắp.
Nhưng chiếc chiếu hoa
cạp điều đó thuộc về người khác.
ông (Lý Cựu) ngửng
nhìn thấy chiếc chiếu hoa cạp điều vắt ở dây thừng, ông đứng nhỏm dậy chạy lại
kéo tuột xuống nói gọn:
- Chiếc chiếu
này của tôi! Mẹ tôi chợt có một cử chỉ phản ứng, y như sự phản ứng của một người
mẹ gìn giữ con trong cơn nguy biến.
Người nói: - Ấy
chiếc chiếu đó của nhà tôi... Mẹ tôi vốn là một Phật tử trung thành. Người chỉ
nói được đến đấy thì lương tâm Phật tử trở lại và người lúng túng quay nhìn ra
ngõ.
Ông Lý Cựu thản
nhiên gấp chiếu lại, cắp gọn dưới nách rồi thản nhiên nói: - Không, chiếc chiếu
của tôi. Tôi mua đôi chiếu cạp điều này từ năm mới tác chiến, một chiếc còn
trên kia.
Thì ra đôi chiếu
đó, ông Lý mang đến gửi ông chủ nhà trong dịp vừa qua, rồi những người đến chạy
loạn tự động mượn đem ra trải ở bụi tre nghỉ tạm. Lúc về vì chiếu rơi xuống hầm
trú ẩn nên họ quên không trả lại chỗ cũ. Tuy chỉ một thoáng qua nhận biết hết sự
thể là vậy nhưng tôi vẫn chưa chịu và tiếp lời mẹ tôi: - Chiếc chiếu này mẹ tôi
mua của một người ở chợ Lầm. (Ý tôi muốn nói người đó lấy chiếu ở đây mang ra
chợ Lầm bán.)
Ông Lý vẫn thản nhiên, thản nhiên một cách
cương quyết: - Không, chiếc chiếu này của tôi! Rồi ông cắp chiếu đi thẳng lên
nhà. Lúc đó vợ tôi cũng vừa trở lại với tôi để nhớ ra rằng cuối năm nay tôi đã
thi xong, có thể ra thẩm phán. Tôi thoáng nghe phía sau tiếng vợ tôi thở dài rồi
quay vào buồng. Tối hôm đó khi thấy tôi lấy chiếc chiếu rách cũ vớt ở lạch đắp
cho thằng em út, mẹ tôi chép miệng nói khẽ:
- Thôi, sang
Giêng trời bất đầu ấm, vả lại cũng sắp tổng phản công rồi! “Vả lại cũng sắp tổng
phản công rồi!” - Mẹ tôi nghĩ thật chí lý. Tổng phản công để bờ cõi được vinh
quang độc lập, để mọi người được trở về dựng lại quê hương yên vui. Tôi hiểu
khi đó hầu hết các gia đình khác, cũng như chúng tôi, chịu đựng bao nhục nhằn với
những phút sa ngã nhỏ như chuyện chiếc chiếu hoa cạp điều.
Tất cả những hy sinh đó - kể cả khi hy sinh một chút ít danh dự do sự yếu đuối
thường tình của con người - tuy dằn vặt, ray rứt mà không tàn phá nổi niềm vui
trong sáng, thanh thản của tâm hồn, vì ai nấy sống ngợp hy vọng một ngày mai
vinh quang.
Sớm mùng một năm đó, mẹ tôi ra chùa lễ. Người
quỳ rất lâu trước bàn thờ Phật. Giọng người thành kính thiết tha cầu đức Phật
phù hộ cho chóng trở lại yên bình, gia đình được qua thì đói, khỏi thì loạn. Tiếng
người khấn đôi khi nức nở. Tôi nghe, nước mắt muốn trào ra.
Tôi đọc tới đây nước mắt cũng trào ra.Thương
cho nhà văn, thương cho những người dân Việt trong một đất nước triền miên chiến
tranh và thương cho cả chính mình cũng đã lớn lên từ chiến tranh.
Tôi là một người cầm
bút may mắn vì tuổi thơ của tôi được trưởng thành với những dòng thơ trong sáng
của Thi Sĩ Trần Trung Phương, nhờ những câu Thơ:
Mặt trời như
quả cà chua của Trần Trung Phương mà mấy chục năm sau có câu
thơ:
Buổi sáng
trong như ly nước lọc
Lòng thấy hiền
như một củ khoai của Trần Mộng Tú.
Nhờ có Chiếc Chiếu
Hoa Cạp Điều và những tác phẩm trung hậu, đạo đức tràn đầy lý tưởng khác của
Doãn Quốc Sỹ mà trong suốt mấy chục năm cầm bút tôi vẫn giữ được cái tâm trong
sáng, cái tâm lành ở mỗi chữ mình viết xuống.
Xin cám ơn nhà văn
Doãn Quốc Sỹ và chúc người sống an vui khỏe mạnh đến cuối đường.
Trần Mộng Tú
Ngày 10 tháng 12 năm
2022
