Ngày Hạ Chí

Anh thắp nến để soi sáng em hay anh đốt than để rọi hồn mình.

 Anh và mặt trời cùng đứng lại nhưng hình như em vẫn trôi đi.

Thôi anh, tình yêu, tự nó sẽ thắp những vì sao.

Anh đến với em vào ngày hạ chí

ngày mặt trời tình tự với đêm

buổi chiều trên cao buổi chiều không cúi xuống

sao bóng anh chập với bóng em

                    

ngày hạ chí thân thể anh như đuốc

anh kéo mặt trời mượn lửa thắp em

những tia lửa rắc cả vào trong áo

buổi chiều thơm xô mất bóng đêm                    

Ngày hạ chí như có ngàn nến thắp

soi buổi chiều trong suốt hồn em

anh đứng đó như mặt trời không tắt

tự nhóm than nung đỏ đời mình

Khi anh đến em rơi vào hạ chí

anh dắt em trong vũng sáng hoang mang

đêm không xuống mà hồn em sao thắp

làm thế nào phân biệt thời gian.

Ngày dài nhất trong năm (20 tháng 6)

THUYỀN GÓA

Em  tên Nguyễn thị Thuyền

Quê Vũng Áng - Hà Tĩnh

Mẹ cha gả cho Biển

Thả em vào lênh đênh

 

Em hồn nhiên yêu Biển

Yêu muối trên môi anh

Yêu sóng trong mắt anh

Yêu vừng trán ấm lạnh

Yêu tóc rong rêu xanh

 

Anh trút vào lòng em

Tình yêu thơm mùi cá

Em mang vào trong bến

Đặt sang tay mẹ cha

Mẹ cha hoan hỉ nhận

Mang cá đi muôn nơi

Em ngập tràn hạnh phúc

Yêu anh Biển một đời

 

Trong bao la đời anh

Em hân hoan thả nổi

Em đón gió trùng khơi

Ôm từng con sóng tới

 

Quê hương em đầy ắp

Tiếng sóng trong tiếng cười

Tiếng lao xao cá nhẩy

Tiếng thân yêu "Thuyền ơi!"

 

Bỗng đâu kẻ xa lạ

Thải vào dòng sống anh

Những cặn bã độc hại

Pha đen đời Biển xanh

 

Mẹ cha co người lại

Thuyền nằm khô trên bờ

Biển ơi anh hấp hối

Em làm sao bây giờ

 

Máu Biển đen xậm lại

Mắt Biển cũng nhắm nghiền

Chân tay Biển co quắp

Thuyền bất lực đứng nhìn

Cá ngáp trong tuyệt vọng

Ông Trời vẫn lặng im

 

Thuyền gập mình khóc Biển

Mẹ cha lệ đầy vơi

Thương Thuyền thân gái góa

Biển đã chết thật rồi

 

Lưới chài giăng trắng bến

Cả làng chài đưa anh

Đám tang không kèn trống

Thuyền góa giữa tuổi xanh.

EM

 

Trong mỗi góc thiên đường

Lửa hỏa ngục lấp lánh

Đóa hoa anh cúi hôn

Cánh giấu mầm bất hạnh

 

Em không phải là núi

Đừng bắt em đứng chờ

Em không phải là hồ

Đừng bắt em quanh quẩn

 

Em không phải là chim

Sao một đời soải cánh

Em nhắm mắt bay vào

Góc rừng anh hiu quạnh

 

Em không phải là cá

Sao bị người lưới vây

Những chiếc vẩy tình yêu

Đang âm thầm rớm máu

 

Em không phải đom đóm

Đừng bắt em vào chai

Ôi đốm lửa nhỏ nhoi

Soi mặt nhau không tỏ

 

Em không là mặt trời

Đốt anh hừng hực lửa

Em không phải là trăng

Đừng bắt em rằm nữa

 

Em không phải là thuyền

Đừng đắm em giữa biển

Em chỉ là nhánh cỏ

Thả em về tháng Giêng.

 

1990

Chim Sẻ và Tuổi Thơ Việt Nam

 

Một Cậu bé đang đứng bán bánh bột lọc 

ở trước cây xăng-Huyện Phú Lộc 

(Hình trên báo Người-Việt)

Những tin tức ngổn ngang đời thường đang diễn ra ở Việt Nam, từ việc lớn đến việc nhỏ như: Ô nhiễm môi trường, cá chết, biểu tình, biển chia, đất cắt..., tin nào cũng làm người Việt trong cũng như ngoài nước hoang mang, đau lòng, thất vọng. Nhưng tin các em đang tuổi thiếu niên ở Thừa Thiên Huế phải bỏ học, sang xứ lân bang lao động, phụ gia đình kiếm sống làm tôi đau lòng nhất.

 Theo bản tin nhật báo Người-Việt cho biết các em thuộc các xã Lộc Trì, Lộc An, Lộc Sơn, Lộc Bổn, huyện Phú Lộc-Thừa Thiên Huế, bỏ học sang Lào kiếm việc nhiều nhất.

Huyện Phú Lộc ở cạnh dẫy núi Bạch Mã và biển Lăng Cô, một huyện có bề ngang rất hẹp và chịu nhiều thiên tai nhất nước. (*)

Sáng hôm qua, tôi đứng trong bếp nhâm nhi tách cà phê nóng, nhìn ra ngoài khung cửa kính, hoa Mộc Liên trắng nõn đã nở từ từ từng búp và khá nhiều chim sẻ kéo về máng ăn treo trên cành đang tíu tít. Thấy hoa, biết tháng sáu đã về, biết nửa năm đã đi qua. Thời gian đi nhanh thế, mình nên tận hưởng hết vẻ đẹp của đất trời trên mỗi bước chân của thời gian.

Mở cửa bước ra sân, xém chút nữa giẫm phải một con chim sẻ đang nằm úp mặt trên vuông sân gạch. Con chim nâu trên nền gạch đỏ đang còn rung rung một bên cánh rũ xuống đất. Tôi đoán nó bị thương, bị thương ngay trước cánh cửa kính này chắc là nó bay lao đầu vào khung kính trong suốt mà tưởng bay vào không gian trước mặt.

Tôi cúi xuống nhặt nó lên, nó vỗ cái cánh còn lại rất yếu ớt và hai mắt nhắm nghiền. Tôi mang nó vào nhà, kiếm cái hộp giấy nhỏ đặt nó vào, một chút hạt kê rắc vào hộp, lấy cái chén nhỏ cho vào chút nước, để một góc hộp. Sau đó tôi đặt cái hộp trên cái ghế cao chân, mang ra sân, để sát vào tường. Hy vọng nó nằm nghỉ sức một hồi lâu sẽ lại bay được. Tôi không dám cứ mặc kệ nó nằm đấy bao giờ tỉnh thì bay đi, hay để cái hộp dưới mặt sân vì sợ nó sẽ là miếng mồi ngon cho con mèo già hay con mèo rừng (raccoon) nào đi qua.

Lo xong cho chim sẻ, quên cả việc ngắm hoa, quay vào nhà lo mấy việc buổi sáng. Đến trưa tôi ra sân, ngó vào hộp, con chim không còn nữa. Không có dấu vết xô lệch gì của cóng nước, tôi an tâm chim sẻ đã hồi sức bay đi, không phải bị con vật khác bắt ăn thịt. Tôi có một ngày an bình.

Sáng nay mở trang mạng Người-Việt ra nhìn thấy hình cậu bé này lòng nghe như muối xát.

Có ai không mủi lòng, khi nhìn nét mặt hiền lành, đầy nhẫn nhục của cậu, cậu đang cầm túi bánh bột lọc đứng trước cây xăng chờ khách đến mua. 

Em lên chín hay em lên mười? Em học lớp 4 hay lớp 5. Em đứng bán như thế này mỗi ngày mấy giờ. Em vẫn đi học đấy chứ? Bao giờ thì em sẽ phải tìm cách khác kiếm sống cho cả gia đình, vì bán bánh bột lọc chẳng đủ tiền mua gạo cho cả nhà. Mẹ và bà nội hay bà ngoại đang chờ em mang tiền về. Nhà nước nói trợ cấp gạo, sao mãi đến nay vẫn chưa có. Gia đình em chắc đánh cá gần bờ trên biển Thuận An, phá Tam Giang, không được cứu trợ vì không được xếp vào diện làng chài. Bây giờ làm sao để sống.

Cha và anh thì đã bỏ đi xa lắm rồi. Họ lên xe đò sang A Lưới, rồi đi bộ băng qua rừng sang Lào. Bao giờ thì sẽ đến lượt em? Bao giờ em cũng sẽ đi bộ băng qua rừng sang Lào bằng đôi chân bé bỏng đó.

Nhưng em bé quá, chắc không ai nhận em làm đâu. Em đừng đi em nhé.

Nếu sang đó em sẽ làm gì? Tôi nghe nói, người Việt sang Lào sẽ có những việc như trồng rau, phụ hồ, bốc phân bò và thồ hàng. Với sức vóc và tuổi nhỏ của em, phụ hồ và thồ hàng nặng nhọc quá, trồng rau cũng không phải dễ, tôi đoán em sẽ đi hốt phân bò. Tôi hình dung ra với nét mặt nhẫn nại này, em sẽ chọn hốt phân bò cho vừa sức mình. Em sẽ đi theo sau những con bò chờ phân rơi xuống rồi hốt, hay đi trên những con đường đất gồ ghề dưới nắng hạ Lào. Công việc hôi hám và cực nhọc lắm. Có thể em khát khô họng mà nhìn quanh không có nước uống, em liệu làm được bao lâu! Rồi khi kiếm được tiền em phải gửi về nhà, mẹ em sẽ chắt chiu để dành mỗi lần một chút, cho khi em về có tiền đóng cho thầy cô để được đi học lại. Em còn nhớ chữ nào trong đầu để đi học lại không?

 Trong những ngôi làng ở miền Trung, học trò lớn, nhỏ bỏ học đi kiếm sống nhiều lắm. Bắt đầu là người cha đi, rồi đến các anh lớn, rồi sẽ đến các em nhỏ. Họ phải đi để kiếm sống. Bà mẹ than thở “Mình không thương mình thì ai thương mình bây giờ.” Chồng và hai người con trai của bà bỏ học đi sang Lào làm ăn rồi. Mấy đứa lo ở nhà cũng không có tiền đóng cho thầy cô học thêm. Mà dù bây giờ có tiền trả tiền học, học xong cũng chẳng có việc làm, nên kéo nhau đi hết rồi.

Chuyện học hành khó khăn, chuyện tương lai mờ mịt như thế, các em phải bỏ đi kiếm việc sinh sống là điều đương nhiên phải đến.

Có em đi tha phương một mình, không có sự kiểm soát của cha mẹ, giáo huấn của gia đình, rất dễ rơi vào chỗ hư hỏng. Trách các em hay trách cái xã hội đã bỏ rơi em.

Những con chim sẻ Việt Nam bé nhỏ này, đang lao đầu bay vào không gian trong suốt trước mặt vì các em không nhìn thấy bức tường đá lởm chởm. Các em sẽ bể đầu, gẫy cánh, thương tích cùng mình. Có ai nhặt vào vỗ về trên những vết thương, cho các em nắm hạt kê, cóng nước, tìm cho các em một chỗ an toàn. Hay em sẽ bị những con người khác chụp các em như con mèo già trong xóm, con mèo rừng (raccoon) chụp con chim sẻ bé bỏng không biết tự vệ.

Ôi tuổi thơ Việt Nam, tôi thương các em muốn khóc.

6/11/201

(*) BảnTin nhật báo Người-Việt, tháng 6/08/2016

Nước ơi! Chầm chậm Lại

Hai cô bé hí hoáy đóng cửa, ở trong buồng suốt mấy tiếng, bà mải lo sửa soạn bữa cơm chiều trong bếp, không để ý. Khi hai cô bé mở cửa buồng ra gọi bà vào xem sáng tác của họ, bà giật mình, sững người: Cả bốn bức tường và trần nhà đều sơn màu khác nhau và có những vệt in bàn tay của hai cô với hình vẽ những đám mây ngũ sắc. Đã xong đâu, hai cái tủ áo của con gái bà kê trong buồng ngủ, từ màu trắng được sơn sang mầu tím nhạt và có dán những hình ảnh cắt ra từ những tờ tạp chí nữa. Hai cô bé đầu tóc, mặt mũi, đến quần áo đều dính sơn lem nhem chỗ này chỗ kia như hai chú hề, nhưng nét mặt vô cùng rạng rỡ, bà cũng đành phải cười thôi. Không biết hai cô tích trữ sơn, cọ từ bao giờ.

Mẹ vẫn còn giữ à?

Ừ, mẹ còn giữ

Bao nhiêu năm rồi hả mẹ?

Chắc phải ba mươi năm con ạ. Từ ngày con 7, 8 tuổi gì đó.

Có phải mẹ mang từ California lên đây không? Sao hồi đó mẹ không cho đi cho tiện, con dọn nhà con bán hoặc cho hết những đồ đạc nặng.

Người mẹ đặt bàn tay gầy trên nóc cái tủ quần áo cũ của con, bà nhớ lại khi mua cho con lúc đó, một cái tủ đứng (Chest of drawers) một cái tủ nằm (Dresser).Cả hai cái tủ gỗ tốt, góc cạnh cắt dựa theo kiểu Victoria, cùng sơn trắng, có những viền kim nhũ vàng, rất đẹp. Lúc đó cô bé mới học lớp 2.

Khi cô con gái học lớp 7, một hôm, cô dắt một cô bạn học về chơi, thế là hai cái tủ và cả căn buồng ngủ của cô đổi màu.

Bà có thói quen hay cất giữ một vài thứ của các con.Từ cái ly, cái khay nhựa dùng hồi nhỏ, cái khăn tắm biển, quần áo đồng phục nhà trường, cái khăn quàng cổ Hướng Đạo. Rồi áo dài đầu tiên của con gái khi mới lên năm, cái quần xọoc nhung đen của cậu út, lúc lên hai, cái kimono của cậu con đầu lòng hồi đầy năm. Tất cả những cái áo, cái quần đó mẹ bà đã cặm cụi cắt, đo, may tay từng đường chỉ. Hỏi làm sao bà không cất giữ.

Dọn nhà mấy lần, các con lớn cả, đi học xa, rồi lập gia đình, bà vẫn mang theo những cái quần áo đó nằm chung trong quần áo của bà. Hai cái tủ của con gái, bà cũng mang theo từ tiểu bang này tới tiểu bang kia. Chồng bà đôi khi cằn nhằn bà cũng nghe đấy, nhưng vẫn không chịu bỏ lại.

Con gái bà lấy chồng đi xa, bây giờ lại cùng chồng con dọn về gần cha mẹ. Gần ngay trong cùng một thành phố, cùng một xóm. Cháu ngoại gái của bà lên ba rồi, con bé cần có cái tủ quần áo lớn hơn bộ tủ thời Baby.  Đây là lúc hai cái tủ ngày xa xưa đó, được cả chồng và con gái bà cùng thấy đẹp và thực dụng.

Bà đứng nhìn hai bố con chất hai cái tủ lên xe truck, mắt bà như mờ đi, bà giơ tay quẹt ngang giọt lệ ứa ra.

Bà không biết, con gái bà có sơn lại hai cái tủ màu trắng và viền kim nhũ vàng như màu nguyên thủy của hơn ba mươi năm về trước, hay cô lại nghĩ ra cái màu gì lạ lùng như cô và bạn đã cùng sáng tác thủa mười một, mười hai tuổi.

Nhưng bà biết, cô sẽ vừa sơn tủ, vừa nhớ người bạn thời thơ dại và thế nào cũng tự hỏi: “Sao cái gì mẹ cũng giữ được lâu như thế nhỉ”.

Ừ, cái gì bà cũng giữ lâu lắm, cô biết rồi. Vì khi con gái đi lấy chồng, bà đã tặng cô một hộp kim chỉ (mặc dù bà biết cô sẽ không bao giờ cắt, may quần áo). Con gái bà đã thấy ngoài kim chỉ mới đủ màu, trong hộp còn có cái kéo của bà nội, cái đê khâu của bà ngoại cùng với những cái khuy nút cắt ra từ những chiếc áo của mọi người trong gia đình. Họ hàng ai cũng cười bà là “hoài cổ ” nhưng cô dâu hôm đó mở hộp kim chỉ ra đã đầm đìa mắt lệ.

Bà nhìn cái xe con gái ghẹo ở khúc quành con dốc, cho đến khi mất hút. Bà nghĩ đến một ngày kia, cái tủ, cái giường của bà, người con nào sẽ giữ. Con cái có nhu cầu giữ những kỷ niệm về cha mẹ lâu như cha mẹ giữ kỷ niệm về con không?

Bà hình dung ra, khi cả hai ông bà không còn đứng trên nền nhà này nữa. Tất cả sách vở, quần áo, giường tủ, bàn ghế sẽ được mang đi, bán rẻ hoặc cho hội từ thiện nào đó. 

Bà đứng đăm đăm nhìn xuống con dốc, nhìn xuống dòng nước hồ lững lờ chẩy ngang nhà, tất cả rồi trôi đi….. trôi đi….. Lòng bà thấy chao đi một chút như mặt hồ gặp sóng.

Bà thì thầm nói với chính mình: Cả thân xác này là vưu vật của Thượng Đế còn không tồn tại mãi, nuối tiếc chi những tấm gỗ, những khăn áo vô tri đã đi qua đời sống mình. Chỉ sách vở là có linh hồn, bà tin là sẽ có người được hưởng phần ân huệ để lại đó. Bà quay vào nhà, khép nhẹ cánh cửa sau lưng.

Bà gọi khẽ: Nước ơi, chầm chậm lại chờ tôi cùng chẩy nhé.

 Tháng 6/6/2016

Mặt Trời và Cà Phê

Mặt trời mặt trời mặt trời

Mặt trời dậy rồi anh

Em lay vai anh ra xem mặt trời mọc

Nơi phía đông nhô lên một vầng hồng

Đang thắp sáng một góc hồ chưa thức

Hồ vẫn nằm im như một bức tranh

Những nóc nhà hàng cây còn nhắm mắt

Cả buổi sáng tinh mơ còn vùi trong mộng

Chỉ có em thức sớm với mặt trời

Ấm nước trong bếp đang reo

Cà phê đang đợi

Mặt trời

Cà phê

Buổi sáng

Và cả hai ta sẽ pha vào nhau

Mặt trời hồng

Buổi sáng xanh

Cà phê tím

Anh lửng lơ không màu và em trong suốt thủy tinh

Một ly nước sôi

Thêm một muỗng ái tình

Em cúi xuống nếm ngụm mặt trời đầu tiên cho một ngày trước mặt.

Tháng 6/7/2016

(5 giờ sáng thức dậy xem mặt trời mọc trên hồ.)

Chiếc Bánh của Obama

Các bạn trẻ Việt Nam!  Chính các bạn mới là chủ đất nước này, các bạn hãy thay đổi và biết nắm bắt lấy cơ hội cho chính mình. Để xây dựng và phát triển đất nước của mình chứ không phải bất kỳ ai khác, tôi mong các bạn hãy mạnh dạn và hãy tự tin vào mỗi bản thân của mỗi chúng ta. (Obama)

Tổng Thống Obama tới nước các em

mang theo một chiếc bánh nhiều tầng

với lớp kem trên cùng màu sắc thật đẹp

đứng xa nhìn như nếm được vị đường

mỗi tầng bánh là một tầng nhân hy vọng khác nhau

Chúng em gọi nhau chạy xô ra đường

đứng chờ được ăn miếng bánh

Ôi chiếc bánh có màu của chiếc cầu vồng

chiếc cầu vồng vẫn đến sau những cơn mưa

được chiếu bởi ánh nắng lấp lánh

Chúng em ai cũng ước ao được nếm chiếc bánh diệu kỳ này

Đến thật gần

Đến thật gần

Đến thật gần

Obama nghiêng người xuống đưa ra chiếc bánh nói với giọng vô cùng ấm áp:

Đây chỉ là chiếc bánh

tôi vẽ tặng các em

tôi sẽ chỉ cho các em

công thức làm chiếc bánh này

nhưng các em phải

Tự đi kiếm Đường

Tự đi tìm Trứng

Tự đi tìm Bột

Và sau hết

chính các em phải tự tay làm chiếc bánh này

Đừng hy vọng quá nhiều vào người khác rồi đứng vỗ tay

Các em phải tự đi nhóm lửa để nướng bánh

những mảnh than trong trái tim các em

phải được đốt lên

mổi người kiếm thêm củi cho vào

Tôi có thể giúp các em

Thanh củi đầu tiên

Nhưng chính các em phải giữ cho ngọn lửa cháy

ngọn lửa phải làm cho củi thành những mảnh than hồng

cháy âm ỉ trong lồng ngực các em

Chính các em mới là người làm bánh

và chính các em cũng phải là người được cắn miếng bánh đầu tiên

Dân tộc các em ăn bánh vẽ quá lâu rồi

các em bây giờ

không để ai đánh lừa mình được nữa

không ai có quyền bắt các em ăn bánh vẽ

lừa dối mình bằng lớp kem bọt pha màu

Các em hãy cùng nhau

tự làm bánh cho mình

tôi đặt nhiều hy vọng

chiếc bánh sẽ thành hình.

Tháng 5/31/2016