Nước chảy liu riu
Lục
bình trôi líu ríu
Anh
thấy em nhỏ xíu anh thương … (1)
Tôi
đi xuống California thăm con, cháu mười ngày. Trước khi đi đã mang mấy chậu lan
ra ngâm nước, những loại hoa khác trồng trong chậu cũng được tưới thật sũng. Mở
vòi tưới tự động ngoài vườn.Vớt con cá lia thia màu xanh biếc trong ao bèo ra.
Nói là ao bèo cho oai chứ thật ra là cái ang sứ nhỏ có thả một cụm lục bình. Cụm
lục bình này có là do hôm đầu tháng 6, có bạn ở xa về, cả nhóm rủ nhau đi đến Nursery –Flower World khá nổi tiếng ở Snohomish -Seattle xem hoa thơm, cỏ lạ. Thấy họ
có bán mấy cụm bèo lá tròn to. Bèo này người Bắc gọi là bèo Tây hay bèo Nhật Bản,
người miền Nam gọi là Lục Bình, vì thân nó có hình dáng cái lọ lục bình. Lục
Bình nhiều nhất ở các kinh rạch miền Tây Nam Bộ.
Tôi
mua hai cụm, chia cho chị bạn một cụm. Không ngờ về nhà thả xuống nước có vài
ngày, nó sinh sôi nẩy nở nhanh quá, kín cả ang. Tôi mua một con cá lia thia nhỏ
màu xanh pha chút đỏ trên cái vi uốn éo, thả vào cho nó rúc dưới rễ bèo. Ao bèo
mà không có cá thì buồn lắm!
Cứ
hai ngày tôi lại rắc xuống mấy hạt thức ăn của cá cho nó, giống như cô Tấm trong
chuyện cổ tích ngày xưa. Chỉ khác là lúc cho cá ăn không dám mè nheo Bụt điều
gì. Ở tuổi này còn xin thêm gì nữa, làm gì còn chỗ mà cất, những ô ngăn kéo đời
chật chội lắm rồi.
Trước
khi đi khỏi nhà, tôi vớt con cá ra, cho vào cái cóng thủy tinh nhỏ để ngay giữa
bàn ăn với lọ thức ăn của cá bên cạnh, nhờ chồng tôi thỉnh thoảng nhớ cho nó
vài hạt. Vì tôi biết chắc là nếu chỉ dặn anh cho thức ăn vào ao bèo, anh sẽ
không bao giờ nhớ vì anh không nhìn thấy con cá. Nó sẽ chết mất.
Mười
ngày của mùa hè với cái oi ả, không khí ngộp thở ở Cali quả thật làm tôi ngất
ngư. Giúp con cháu ban ngày, tối lên giường, đọc vài trang sách lại nhớ đến con
cá nhỏ ở nhà, chỉ sợ nó chết vì không tin tưởng Ông Chồng, người chẳng bao giờ nhớ một chuyện gì, nhất là mấy cái
chuyện vớ vẩn của vợ.
May
quá! Con cá vẫn sống khi tôi trở về, nhưng trông nó lờ đờ buồn hiu hắt. Chắc nó
nhớ tôi và nhớ rễ bèo.Tôi mang nó ra để thả lại vào cái ang sứ giữa phòng
khách.
Chao
ôi! Ở giữa cái ang, một chùm hoa màu tím nhạt nhô lên. Mấy cụm lục bình của tôi
đã trổ một chùm hoa thật đẹp ngay hôm tôi trở về nhà, tôi kêu chồng ầm lên.
- Anh
có biết là có chùm hoa màu tím mới nở trong ang không?
Chồng
tôi hỏi lại:
- Thế
hả, nở lúc nào vậy, anh hoàn toàn không để ý đấy.
Chán
ơi là chán! Ông này tuổi trâu, chắc là mắt trâu (không phải tai trâu, vì anh
nghe nhạc cổ điển khá giỏi) nên không nhìn thấy bông hoa lạ nở ngay giữa phòng
khách.
Tôi
đứng ngẩn ra nhìn bông hoa lục bình phơn phớt tím, đang nở rộ trong cái ang sứ
men trắng. Chùm hoa nhô lên giữa những cái lá tròn màu xanh ngọc bích. Tôi bối
rối quá trước cái đẹp bất ngờ của hoa, quên cả con cá thia lia đang giương mắt,
chờ tôi thả xuống.
Trời
ơi, gần bốn mươi năm tôi mới nhìn lại được một chùm hoa lục bình, phải nói là
lâu hơn nửa thế kỷ mới đúng. Vì khi ở Sài Gòn mình cũng đâu có cơ hội nào thấy
hoa lục bình thường ngày. Phải bao giờ sang Thủ Thiêm, ra bến Bạch Đằng, cũng
hiếm hoi lắm mới thấy một đám lục bình từ sóng nước nào bập bềnh giạt vào chân
phà một mảng, nhưng chưa chắc đã có hoa.
Có một loài hoa
vừa đi vừa nở
Em lấy chồng rồi
anh ở vậy thôi
Nữa mai thương đứng
nhớ ngồi
Biết loài hoa ấy
vừa trôi vừa buồn
(2)
Khi
mua cụm lục bình này tôi quên không hỏi xuất xứ. Lục bình từ đâu trôi tới giạt
vào cái ang sứ nhà tôi, nở cho một chùm hoa ngan ngát tím. Màu tím nhìn vào
lòng buồn đến thẫn thờ. Nó phải trôi bao nhiêu ngàn dặm, từ một nước nào tới và
ai đó đã vớt lên mang ra chợ bán từng cụm nho nhỏ với vài cái rễ mong manh. Thế
mà nó thích ứng ngay với môi trường mới, dù là ở trong một cái ang nhỏ hay dưới
chân một hòn non bộ. Nó trôi tới đâu là nở hoa tới đó hay sao? Hoặc là tôi may
mắn đồng hội đồng thuyền với hoa, nên hoa mới nở.
Có
lẽ lục bình là loài hoa duy nhất vừa trôi vừa nở. Nó không giống hoa sen, nở ở
hồ nào là đứng nguyên trong đó cho đến lúc sen tàn. Người ta chỉ có thể đến cắt
hoa sen mang đi nhưng gốc rễ để lại trên hồ. Lục bình lênh đênh đi theo dòng nước,
không biết sẽ dừng lại bến nào. Đời hoa ngắn ngủi có một ngày, nên vừa trôi vừa
nở, không hề kén chọn bến đục hay trong. Có lẽ cái xanh ngọc bích của lá, cái
tím mong manh tinh khiết của hoa, đã làm cho người nhìn ngắm quên đi cái dòng
nước đục, trong, bên dưới. Người ta cũng không thể cắt lục bình để nâng niu cắm
vào trong những lọ thủy tinh, vì lục bình bị mang ra khỏi nước sẽ héo, tàn ngay
lập tức.
Cái
đẹp của hoa lục bình được ví với nhan sắc của các cô gái miền Tây (của một thời
nào đó), một vẻ đẹp dịu dàng, mộc mạc nhưng vô cùng đằm thắm.
Người
dân quê miền Tây Nam Bộ, gắn liền đời sống với lục bình, từ hoa cho tới rễ. Lục
bình nở quanh năm, nhưng nở nhiều nhất vào mùa gió chướng. Lục bình mang đến
cho người dân quê những món ăn tinh thần lẫn vật chất. Từ cọng lục bình non và
hoa lục bình người ta hái vào chấm mắm kho cho những bữa ăn hàng ngày. Để khi
xa xứ những đọt hoa còn tím mãi trong hồn.
Thân
lục bình cắt lên phơi khô, những nghệ nhân có cơ hội phát triển năng khiếu, đan
những chiếc giỏ sách tay xuất cảng ra nước ngoài, giúp đời sống người dân đầy đủ
hơn. Giúp đời lục bình không phải chỉ quanh co trên sông rạch, nó được trôi xa,
ra khỏi xứ sở mình.
Nếu
ai đi xa lâu ngày, có dịp trở về miền Tây vào mùa gió chướng, đứng lặng nhìn lục
bình trôi bập bềnh từng mảng trên sông nước, sẽ liên tưởng đến một phận người
xa xứ, chờ bàn tay xa lạ vớt lên.
Giống
như một người bắt buộc lưu vong, dù thả lục bình vào đâu lục bình vẫn bình thản
sống, bình thản nở hoa.
Hoa
lục bình chỉ nở một ngày là tàn ngay. Cái mầu tím nhạt đôi khi ta bắt gặp giống
như đường viền chân trời cuối ngày, tan đi nhanh lắm. Nhưng nó để lại trong trí
nhớ của ta một giải màu như mực in dấu trong tranh.
Câu
hát của ai đó văng vẳng trong trí nhớ mơ hồ của tôi khi cúi nhìn bông hoa lục
bình tim tím, lạc lõng trôi vào cái ang sứ giữa phòng khách nhà mình.
Nở chi hoa tím lục
bình
Trôi chi, trôi
giữa dòng tình đôi ta. (3)
Câu
hát, đọc lên nghe muốn khóc.
9/2014
(1) (2) (3) :Hoa Tím Lục Bình-Dân ca Nam Phần